Participatie: meer dan alleen een vinkje. Zo maak je inwoners écht mede-eigenaar van recreatief en toeristisch beleid

Klinkt participatie binnen jouw gemeente of regio als iets wat ‘moet van de wet’? Als een verplicht vinkje op weg naar een nieuw beleidsstuk? Dan is het tijd om de kracht van echte betrokkenheid te (her)ontdekken. Wij geven zeven tips voor inwonersparticipatie bij het ontwikkelen van recreatief en toeristisch beleid.

Groei van toerisme en recreatie dwingt ons om keuzes maken: hoe houden we dorpen en steden leefbaar, natuurgebieden vitaal en gemeenschappen hecht? Recreatie en toerisme zijn geen doelen op zich, maar een middel om waarde toe te voegen aan een plek. Voor bezoekers én – misschien nog wel belangrijker – voor de mensen die er wonen.

Maar beleid dat van invloed is op inwoners, werkt alleen als het met inwoners tot stand komt. Zij kennen de omgeving als geen ander. Als we die kennis, zorgen én ideeën serieus nemen, ontstaan plannen die echt gedragen worden. Dit zorgt voor beleidskeuzes die het verschil maken. Maar hoe pak je dat aan? Onderstaand zeven tips die helpen om participatie tot leven te brengen en te gaan voor échte verbinding.

Participatieladder

1. Begin bij het begin: betrek inwoners zo vroeg mogelijk in het proces

Goede participatie begint niet bij een plan dat al (bijna) af is, maar bij een blanco vel. Zodra duidelijk is dat toeristisch-recreatief beleid nodig is, is het moment daar: vraag inwoners wat zij belangrijk vinden voordat de kaders vastliggen. Vroege betrokkenheid vergroot het gevoel van invloed en eigenaarschap, en voorkomt het idee dat alles al is besloten. Gebruik hierbij de participatieladder, er zijn namelijk verschillende niveaus van participatie. Niet elke inwoner hoeft mee te beslissen, maar iedereen moet weten waar hun input toe leidt. Informeren? Co-creëren? Of adviseren? Wees duidelijk vanaf de start. Voor informeren kun je denken aan nieuwsbrieven, informatieavonden en digitale platforms. En bij co-creatie kun je denken aan een focusgroep of een piramide discussie.

2. Schep heldere verwachtingen

Participatie valt of staat met duidelijkheid. Mensen willen weten: wat mag ik inbrengen? Wat gebeurt er daarna? Wat ligt al vast? Door vooraf duidelijk te maken wat het doel van de participatie is en welke ruimte er is voor inbreng voorkom je frustratie en teleurstelling. Maak transparant wat de ‘spelregels’ zijn, waar ruimte zit voor invloed én hoe en wanneer je terugkoppelt. Zo groeit het vertrouwen in het proces en het resultaat.

3. Maak informatie begrijpelijk en toegankelijk

Als mensen niet begrijpen of weten waar het over gaat, kunnen ze niet mee doen. Veel beleidsteksten zijn taai of te technisch en vol met vakjargon. Veel inwoners hebben behoefte aan begrijpelijke, feitelijke kennis over toerisme en beleid. Gebruik B1-taal, visuele middelen, korte video’s of social posts. En pas de informatie aan op je doelgroep: dorpsraden hebben andere behoeften dan jongeren. Betrek je communicatieafdeling vanaf het begin: participatie is óók communicatie.

4. Kies voor werkvormen die verrassen en verbinden

Altijd dezelfde mensen die komen opdagen? Dan is het tijd om je aanpak te vernieuwen. Door te variëren in vormen – van online peilingen tot wandelgesprekken, social design of focusgroepen – spreek je verschillende mensen aan. Denk hierbij ook aan inclusiviteit en betrek jongeren, migranten of mensen die minder mondig zijn. Vaak zijn het dezelfde ‘haantjes de voorste’ die meedoen, maar door verschillende werkvormen in te zetten, prikkel je ook mensen die normaal niet of minder snel deelnemen. Organiseer bijeenkomsten op toegankelijke tijden (rekening houdend met andermans werktijden en privé verplichtingen) en locaties, en gebruik eenvoudige taal. Denk ook aan digitale alternatieven voor wie niet fysiek kan komen.

5. Zet in op échte dialoog en co-creatie

Luisteren is meer dan vragen stellen. Het betekent open staan voor andere perspectieven. Nodig inwoners uit om mee te denken én mee te ontwerpen. Luister actief naar hun zorgen, ideeën en benut hun lokale kennis. Nodig ook experts en ondernemers uit om samen met hen te reflecteren en oplossingen te bedenken. Co-creatie leidt niet alleen tot betere ideeën, maar ook tot groter draagvlak. Want wat mensen helpen bouwen, zullen ze eerder ondersteunen.

6. Meet betrokkenheid en geef erkenning

Begin met een nulmeting. Wat vinden inwoners nu al van recreatie en toerisme? Wat zijn hun zorgen of wensen? Blijf ook onderweg meten en spiegelen. Laat zien wat er met hun input gebeurt en wees daar transparant over. Maak mensen trots op hun bijdrage en zet initiatieven in het zonnetje. Zo laat je zien dat participatie loont en dat toerisme iets van ons allemaal is.

7. Zet participatiebeleid om in actie

Veel gemeenten en overheden beschikken tegenwoordig over participatiebeleid. Maar participatiebeleid is pas waardevol als het werkbaar en concreet is. Te vaak blijft het steken in goede bedoelingen en abstracte uitgangspunten. Zorg voor een plan van aanpak: wie betrek je wanneer? Met welke middelen? Hoe borg je opvolging? Alleen dan wordt beleid een middel tot beweging en geen doel op zich.

Waarom dit er toe doet

Toerisme en recreatie kunnen een motor zijn voor economische groei, maar dat is niet genoeg. Alleen wanneer toerisme en recreatie bijdragen aan leefbaarheid, verbondenheid en duurzaamheid is het echt toekomstbestendig. En daarvoor is participatie onmisbaar. Inwoners zijn dan ook geen obstakel, maar één van je belangrijkste stakeholders. Mits je ze serieus neemt.

Meer informatie

Wil je aan de slag met participatie, en zoek je hulp bij het proces, de aanpak of het gesprek? We denken graag met je mee! Lees meer op de kennispagina over participatie of neem contact op met Daphne van der Veer via daphne.vanderveer@bureaubuiten.nl.