Hoe geven de verkiezingsprogramma’s invulling aan de ruimte?
In aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen op 22 november 2023 heeft onze stagiair Quim de verkiezingsprogramma’s van vijf partijen naast elkaar gelegd en doorgenomen met een ruimtelijke blik. Aan welke functies geven de verkiezingsprogramma’s ruimte? En gaat dat ten koste van andere functies? En wat zijn de ruimtelijke gevolgen van de verkiezingsprogramma’s VVD, NSC, GroenLinks-PvdA, PVV en BBB? Wij namen ze onder de loep.
De ruimte in Nederland is schaars en de druk op de ruimte neemt toe. Verschillende vraagstukken concurreren met elkaar om ruimte, zoals woningbouw, de energietransitie en de economie. Tegelijkertijd biedt het landelijk gebied ons natuur en recreatiemogelijkheden en speelt dit gebied een belangrijke rol in de voedselvoorziening. Omdat de som van de ruimteclaims groter is dan de ruimtelijke mogelijkheden moeten er keuzes worden gemaakt.
Binnenstedelijk of buitenstedelijk bouwen?
Wonen is een belangrijk thema in aanloop van de verkiezingen. De partijen hanteren verschillende strategieën om het woningtekort op te lossen. GroenLinks-PvdA en BBB zetten bijvoorbeeld in op binnenstedelijk bouwen, wat leidt tot verdichting van steden. Daarnaast geeft BBB aan in het landelijk gebied naar de lokale behoefte te willen bouwen. Een voorwaarde hiervoor is dat dit niet ten koste mag gaan van hoogwaardige agrarische grond.
De VVD zet in op zowel binnenstedelijk als buitenstedelijk bouwen. De partij beargumenteert dat buitenstedelijk bouwen grootschaliger en goedkoper kan dan binnenstedelijk bouwen. NSC en PVV sluiten zich hierbij aan. Daarbij moet wel in ogenschouw worden genomen dat buitenstedelijk bouwen ten koste gaat van beschikbare grond voor andere doeleinde. PVV, VVD en NSC stellen daarom expliciet dat dit niet ten koste mag gaan van landbouwgrond. VVD geeft bijvoorbeeld aan landbouwgrond te zien als onderdeel van het Nederlandse cultuurlandschap. NSC geeft aan dat zij voor het herstellen van de biodiversiteit zijn, maar dit mag dus niet ten koste gaan van de landbouwgrond.
Ruimte voor werk onderbelicht
Ruimte voor werk is een redelijk onderbelicht thema in de verkiezingsprogramma’s. GroenLinks-PvdA en NSC komen bijvoorbeeld wel met een strategie voor bedrijventerreinen. GroenLinks-PvdA wil bedrijventerreinen vergroenen en verouderde bedrijventerreinen herstructureren, zodat die gebruikt kunnen worden voor woningbouw en werkgelegenheid van de toekomst. NSC kijkt zeer kritisch naar de komst van nieuwe bedrijventerreinen, deze moeten natuurversterkend gebouwd worden en de bedrijven moeten een reële toegevoegde waarde hebben op de economie.
Geen scherpe keuzes voor ruimtegebruik
In het Programma Ruimte voor Economie (2023) pleit de Rijksoverheid voor meer ruimte voor economische activiteit. Hier lijkt in het politieke debat weinig aandacht voor te zijn. Na het doornemen van de verkiezingsprogramma’s kunnen we concluderen dat het ontbreekt aan het maken van scherpe keuzes met betrekking tot ruimtegebruik. De partijen onderstrepen allemaal het belang van huizen bouwen, maar afhankelijk van het verkiezingsprogramma mag dit niet ten koste gaan van bijvoorbeeld de natuur of landbouw. Waar dit dan wel ten koste van gaat wordt in veel verkiezingsprogramma’s niet expliciet benoemd. Ruimtelijke consequenties van keuzes zullen dus aan bod komen aan de onderhandelingstafel.