Bedrijventerreinenbeleid als katalysator voor de circulaire economie
Kijkend naar grote grondstofstromen, dan vallen bedrijventerreinen op. Hier zijn grote slagen op het gebied van circulaire economie te maken, zowel door overheden als ondernemers. Maar welke barrières komen hierbij kijken? En welke concrete acties kunnen overheden uitvoeren? Daarover leest u meer in dit artikel.
De hoeveelheid grondstoffen die wereldwijd wordt gebruikt is in de afgelopen eeuw verachtvoudigd. Ook in Nederland is het gebruik van grondstoffen enorm toegenomen. Dit geldt gelukkig ook voor het besef dat het take-make-waste systeem eindig is.
In Nederland krijgt de transitie naar een circulaire economie steeds meer vorm, zowel vanuit de samenleving als vanuit de overheid. Circulaire economie gaat o.a. over het omvormen en sluiten van ketens, het verlengen van de levensduur van producten door onderhoud en reparatie, een revolutie in product design, het minimaliseren van afval- en reststromen en over een transitie naar product eigenaarschap en marketing. Circulaire economie levert een verminderde druk op het milieu op, verbeterde leveringszekerheid van grondstoffen, een betere concurrentiepositie van bedrijven en draagt bij aan proces- en productinnovatie. Ook levert de circulaire economie extra werkgelegenheid op: tot 700.000 banen in de EU tot 2030, waarvan ca. 50.000 in Nederland.
Bedrijventerreinen als circulaire hotspots
Een circulaire economie is voor alle bedrijven kansrijk, maar de grootste slagen kunnen worden gemaakt door bedrijven actief in de recycling, voedselindustrie, kunststoffen, maakindustrie, chemie, energie, bouw en consumptiegoederen. Dit zijn sectoren die grote grondstof- en/of productstromen hebben en doorgaans bedrijfsvestigingen hebben op bedrijventerreinen. Een groot deel van de systeemtransitie zal dus gemaakt worden op bedrijventerreinen. Maar wat is nu een circulair bedrijventerrein?
Een circulair bedrijventerrein is een gebied, waarbij reststromen van het ene bedrijf of groep bedrijven worden hergebruikt door andere bedrijven (industriële symbiose). Samenwerkende bedrijven op circulaire bedrijventerreinen kunnen goedkoper aan materialen komen zonder nieuwe grondstoffen te verbruiken, of reststromen een nuttige bestemming geven, terwijl ze besparen op afvalverwerking. Zo worden bedrijventerreinen economischer, efficiënter en duurzamer. Ook komt de circulaire economie terug in de openbare ruimte en in de vastgoedconstructies. (Bron: Definitie van De Ondernemende Regio, een lectoraat van Fontys Hogescholen – Cees-Jan Pen)
Bedrijventerreinen kunnen worden gezien als lokale circulaire hotspots. In de markt voor bedrijventerreinen wordt aandacht voor duurzame, circulaire inrichting van nieuwe en bestaande bedrijventerreinen belangrijker. Dat komt onder andere door het groeiende besef dat het groener moet. Ook stellen bedrijven steeds hogere duurzaamheidseisen aan hun vestigingslocaties, dus locaties moeten daar steeds beter aan voldoen. Dat er steeds hogere duurzaamheidseisen gesteld worden aan bedrijventerreinen en werklocaties in bredere zin merken we ook uit ons projectportfolio van 2020 en 2021.
Circulaire economie op bedrijventerreinen is kansrijk, maar niet gemakkelijk
Er zijn een aantal barrières en moeilijkheden bij de stimulering van circulaire economie op bedrijventerreinen:
- Het vraagt om maatwerk per locatie. Op een bedrijventerreinen is er versnipperd grondeigendom, waarbij er zowel eigenaar-gebruikers als eigenaar-huurders op vestigingslocaties zijn. Het doorsnee gemengde bedrijventerrein met veel ondernemers zijn de meest uitdagende terreinen om stappen te zetten in de circulaire economie.
- Er is nog niet altijd een goede businesscase voor ondernemers om circulair te worden en/of circulaire maatregelen te nemen; een financiële prikkel is noodzakelijk voor de meeste ondernemers.
- Samenwerking is complex door versnipperd grondeigendom; een hoge organisatiegraad, door ondernemersverenigingen of bedrijven investeringszones (BIZ’en), vergroot slagingskansen.
- Er moet voldoende milieu ruimte beschikbaar zijn voor circulaire bedrijventerreinen. Die milieu ruimte is er niet altijd. Daarnaast kan meer functiemenging op bedrijventerreinen in sommige gevallen de milieu ruimte beperken.
- Er moet voldoende fysieke ruimte zijn voor de groeiende ruimtevraag van circulaire bedrijventerreinen. Het zijn echter wel industriegebieden, die niet altijd schoon zijn. NIMBY-gedrag (Not in my back yard) ligt dan op de loer, waardoor draagvlak voor dit soort gebieden laag kan zijn.
Welke concrete acties kunnen overheden uitvoeren?
Met goed beleid kan er aan knoppen gedraaid worden om circulariteit op bedrijventerreinen te stimuleren. Zo zijn er beleidsbarrières die doorbroken kunnen worden (bijvoorbeeld in bestemmingsplannen, werklocatie- en/of bedrijventerreinenbeleid en inkoop- en aanbestedingsbeleid) om de circulaire economie te stimuleren. Ook kunnen overheden door middel van acquisitiebeleid sturen op het vestigen van circulaire bedrijven en/of sectoren. Daarnaast spelen overheden een verbindende en stimulerende rol in het bij elkaar brengen van partijen in de circulaire economie.
Uit gesprekken die we voeren met ondernemers actief in de circulaire economie op bedrijventerreinen, blijkt onder andere dat zij van de overheid verwachten een ‘fair playing field’ te creëren. Er zijn momenteel nog maar weinig afnemers die een hoge prijs voor circulaire producten willen betalen, waardoor een circulaire business case complex (of in veel gevallen nog onhaalbaar) is. Ondernemers zien graag dat beleid circulaire productie verplicht maakt, dan wel subsidieert, zodat circulaire initiatieven kunnen concurreren met de niet-circulaire markt.
Circulaire economie is maatwerk: verschillende gebieden vragen een verschillende aanpak. Acties die relevant kunnen zijn voor gemeenten, regio’s en provincies om te initiëren zijn divers. Een aantal zijn:
- Opstellen van een afwegingskader voor circulaire gronduitgifte en (bouw)planontwikkeling op bedrijventerreinen
- Gebruiken (en/of opstellen dan wel aanpassen) van aanbestedingsbeleid met circulaire ambities, bijvoorbeeld d.m.v. materialenpasspoorten, of voldoen aan BREEAM certificering
- Opstellen van een marketing- en communicatiestrategie voor circulaire economische activiteiten in de gemeente
- Stimuleren van pilot projecten en inzetten van (Europese) subsidies om pilot projecten te realiseren
- Versterken van triple helix samenwerking (en aansluiting onderwijs – arbeidsmarkt) voor opschalen van circulair bouwen
- Oprichten van een gemeentelijke (of liever regionale) online-grondstoffendatabase, waar ondernemers data over afval en/of grondstofstromen kunnen uploaden (en/of aanhaken bij dergelijke bestaande initiatieven van derden)
- Informeren en verbinden van ondernemers in takken van de circulaire economie (a.d.h.v. de R-strategieën gerelateerd aan de CBS SBI-codes van bedrijvigheid), zodat men elkaar in de markt weet te vinden
Meer informatie?
Wilt u meer informatie over wat we voor u kunnen betekenen op vlak van circulaire economie? Lees dan ons productblad. Wilt u een keer vrijblijvend met ons in gesprek over dit thema? Neem dan contact op met Jos van Heest op jos.vanheest@bureaubuiten.nl of bel 06-1709 7705.
