Een blik op de post-corona kantorenmarkt
Wat zijn de ontwikkelingen op de kantorenmarkt? In dit artikel leest u over de effecten van de coronacrisis op kantoorruimte en geven we een blik op de post-corona kantorenmarkt.
Effecten coronacrisis
Sinds de uitbraak van het coronavirus is thuiswerken onder het Nederlandse kantoorpersoneel de norm geworden. Tijdens de lockdown(s) werken ongeveer 45-56% van de werkenden weleens thuis (Bron: KiM). De ervaringen zijn (gematigd) positief; 55-70% van de thuiswerkers heeft positieve ervaringen met thuiswerken in coronatijd. Zij ervaren meer regie over hun werkdag en werken thuis efficiënter en productiever (bron: Tilburg University). Ook de angst van werkgevers dat thuiswerkers minder efficiënt is, is sinds de coronacrisis verkleind. Wel kleven er ook nadelen aan langdurig virtueel werken, zoals het gebrek aan contact met collega’s.
Er zijn inmiddels veel signalen dat ook na de coronacrisis werknemers vaker zullen thuiswerken. Tussen de 40 en 60 procent van de door corona gedwongen thuiswerkers geeft aan ook na de crisis vaker thuis te willen werken dan voor de uitbraak (bron: KiM). Het merendeel zou één tot drie dagen in de week thuiswerken. Bedrijven als ABN AMRO, Achmea, VodafoneZiggo (bron: Vastgoedmarkt) verwachten dat werknemers vaker dan voor de coronacrisis thuis gaan werken.
Als de verschuiving van werken op kantoor naar werken vanuit huis inderdaad structureel is, dan heeft dit uiteraard ook consequenties voor de kantorenmarkt.
Afname behoefte aan kantoorruimte?
De benodigde kantoorruimte per werknemer nam onder invloed van onder meer het flexwerken al enkele jaren af. Deze ontwikkeling wordt versneld als werknemers na corona inderdaad structureel minder vanuit kantoor werken, mits dit ook enigszins verspreid over de week gebeurd. De ruimtebehoefte is grotendeels afhankelijk van de piekmomenten; als alle werknemers op maandag aanwezig zijn, dan moet de capaciteit van het kantoor daarop zijn ingericht.
Op korte termijn zet een afname van de (kantoren)werkgelegenheid de kantorenmarkt eveneens onder druk. In de basisraming van het CPB voor 2021 wordt, na forse krimp, gedeeltelijk herstel verwacht (3%), maar de ‘derde golf’ en de lockdown sinds december kan die deels teniet doen. Het sectorale beeld is daarbij diffuus. De directe invloed van de coronacrisis op het kantoorhoudende deel van de economie is beperkt, zeker ten opzichte van sectoren als horeca en retail. De geraamde economische neergang heeft wel indirect gevolgen voor kantoorhoudende bedrijven, al doen die zich met een kleine vertraging voor. Het is daarom goed mogelijk dat de grootste klappen nog moeten vallen in het kantoorhoudende deel van de economie.
Groei belang van kwaliteit kantoor(omgeving)
We hebben tijdens de lockdown geleerd dat thuiswerken weinig praktische bezwaren kent en zelfs enkele voordelen. Drie trends op de kantorenmarkt die al gaande waren, worden door corona versterkt:
- Toename behoefte aan ontmoetingsruimten
Nederland heeft tijdens de coronacrisis massaal ervaring opgedaan met digitaal vergaderen met applicaties als Zoom, Teams en Skype. De ervaringen zijn grotendeel positief en bieden voor bepaalde overleggen ook op lange termijn een goed alternatief voor fysieke bijeenkomsten. Tegelijkertijd zijn digitale overleggen niet altijd een volwaardig (en wenselijk) alternatief. Digitale bijeenkomsten worden als intensiever ervaren, en zijn zeker bij een eerste ontmoeting of bij creatieve werksessies minder geschikt. Fysieke samenkomsten – gepland of spontaan – blijven daarom belangrijk, en het kantoor kan voorzien in deze behoefte. Dit vraagt om meer overlegzalen, ruimtes voor conference calls, creatieve werkplekken en plekken voor spontane ontmoetingen, zoals een gedeelde koffiecorner. Ook horeca kan voorzien in de behoefte om elkaar gepland of ongepland te ontmoeten.
(Foto: Het kantoor van de toekomst vraagt meer ruimtes voor geplande en spontane ontmoetingen.)
- Belang bereikbaarheid neemt toe
Een van de grootste voordelen van het thuiswerkkantoor is het ontbreken van reistijd. Hierdoor hechten werknemers meer waarde aan de bereikbaarheid van het kantoor dan voorheen. Daarom is de verwachting dat kantoorlocaties op goed bereikbare locaties na de coronacrisis de beste kaarten in handen hebben. Met name een goede bereikbaarheid per OV blijft daarbij belangrijk (en is uit duurzaamheidoverweging ook wenselijk). Hoewel het OV momenteel enkel voor noodzakelijke reizen beschikbaar is verwacht het Kennisinstituut voor Mobiliteitsbeleid niet dat de coronapandemie op langere termijn zorgt voor een modal shift richting de auto.
Kantoren op minder bereikbare plekken zullen in ieder geval op een andere manier moeten concurreren met het thuiswerkkantoor. Een lastige opgave, maar niet onmogelijk.
(Foto: De stationsomgeving van Utrecht Centraal is met het OV zeer goed bereikbaar.)
- Belang functiemenging neemt toe
Een mix van functies op een kantoorlocatie draagt bij aan een aantrekkelijke werklocaties, waar werknemers graag willen werken en verblijven. Door functiemenging is werken eenvoudig te combineren met winkelen, sporten, dineren en recreëren. Het toevoegen van woningen kan de levendigheid van het gebied en draaglak voor voorzieningen vergroten.
Omgekeerd zijn gemengd stedelijke gebieden aantrekkelijke locaties voor kantoorhoudende bedrijven. In het geval van stadscentra liggen hier bovendien synergiekansen met winkelleegstand, die de komende jaren naar verwachting zal groeien door de recessie en de (versnelde) verschuiving van fysieke naar digitale retail.
(Foto: Functiemenging in Rotterdam)
De conclusie is dat het post-corona kantoor een duidelijke meerwaarde moet hebben ten opzichte van het thuiskantoor. De aantrekkelijkheid van het kantoor en de omgeving worden doorslaggevender in de afweging van werknemers om naar kantoor te gaan of om vanuit huis te werken.
Meer weten?
Wilt u meer weten over de ontwikkelingen op de kantorenmarkt, het in beeld brengen van de kantorenmarkt in uw gemeente of over hoe u de kantoren(locaties) vitaal en aantrekkelijk maakt? Neem dan contact op met Miles Copping via miles.copping@bureaubuiten.nl of bel ons op 030-2318945.
