Nieuws

Coronacrisis in eigen gemeente: hoe houden we de lokale economie in stand?

Coronacrisis in eigen gemeente: hoe houden we de lokale economie in stand?

Naast de ingrijpende gevolgen voor de volksgezondheid en het dagelijks leven heeft het coronavirus ook een enorme impact op de wereldeconomie, zoals beschreven staat in ons eerste artikel over de coronacrisis. De meeste Europese landen hebben forse steunpakketten aangekondigd, en – hoewel over verdere maatregelen nog gesteggeld wordt – stellen ook de EU en de ECB vele miljarden beschikbaar. Ook in eigen land maakt het kabinet miljarden vrij om ontslagen en faillissementen te voorkomen en zo de ergste economische schade te beperken. Tegenover dit miljardengeweld is de bijdrage die lokale overheden kunnen leveren bescheiden, maar lokale noodmaatregelen op de korte termijn en bijstelling van economisch beleid op (middel)lange termijn kunnen wel degelijk soelaas bieden. Dit tweede artikel van Maarten Kruger en Jaap Meijs gaat over aanknopingspunten in economisch beleid voor gemeenten en regio’s om de economische schade van de crisis te beperken en op termijn economisch herstel te bevorderen.

Korte termijn: gemeenten komen snel in actie met breed palet aan lokale maatregelen

Terwijl het nationale noodpakket met maatregelen als inkomensondersteuning, looncompensatie en belastinguitstel van kracht is ingegaan, zijn er ook tal van gemeenten, regio’s en provincies in actie gekomen. Een greep uit de maatregelen die we verspreid door het land terugzien:

• Belastingkortingen en -vrijstellingen (OZB-, waterschaps-, toeristen-, reclame-, BIZ- en precariobelasting) en uitstel van belastingen
• Opschaling van financiële steun aan zelfstandigen
• Extra accountmanagement en (online en fysieke) noodloketten voor ondersteuning op maat (met ondernemers-, werkgevers- en brancheverenigingen)
• Maatwerkoplossingen voor huur bij gemeentelijk vastgoed
• Extra lokaal en sociaal inkopen
• Marketing en promotie van lokale bedrijven/sectoren
• Horeca: regels maaltijdbezorging/-afhaal verruimen, verlenging terrassenseizoen indien mogelijk
• Leisure en cultuur: compensatie evenementen, coulanceregelingen cultuursector
• Retail: stadsdistributie optimaal faciliteren, 24 uurs-bevoorrading, vrijstelling marktgelden

Middellange termijn: verschuiving in prioriteiten in lokaal en regionaal economisch beleid

De komende weken staan – op economisch gebied – in het teken van de ergste schade voorkomen. Daarna is het echter zaak dat lokale en regionale overheden hun bestaande economisch beleid snel herijken in het licht van de nieuwe economische realiteit. In sneltreinvaart gaan we van een positief naar een (zeer) negatief economisch perspectief. De sociaaleconomische uitdagingen die hiermee gepaard gaan zijn wezenlijk anders dan de vraagstukken die passen bij een hoogconjunctuur. Denk aan:

  • Gerichte ondersteuning sterk geraakte sectoren, lokaal maatwerk nodig
    Er is sprake van een ‘asymmetrische crisis’: waar sectoren als de horeca, (niet-dagelijkse) retail, leisure, cultuur en sierteelt zeer hard geraakt worden, kunnen zakelijke dienstverleners en bouwbedrijven vaak gewoon doorwerken en stijgt in sommige gevallen (zorg, online retail) de vraag zelfs. Dit betekent dat een verstandige lokale aanpak altijd gebaseerd is op maatwerk, inspeelt op de behoefte van sterk geraakte sectoren en de kracht benut van bedrijven die goed uit de crisis komen. Hierbij is juist nu optimaal accountmanagement en dienstverlening voor bedrijven van belang.
  • Arbeidsmarkt: begeleiding naar werk en matchen vraag-aanbod
    Waar de afgelopen jaren de krappe arbeidsmarkt een rem op de economische groei zette, zal de werkloosheid dit jaar naar verwachting oplopen. Dit vraagt om extra inspanningen om werklozen om te scholen en naar werk te begeleiden. Juist in deze tijden moet dit op afstand en dus digitaal. Overigens ontstaat er in sommige bedrijfstakken juist extra krapte, zoals in de tuinbouw waar veel arbeidsmigranten zijn teruggekeerd naar hun land van herkomst. Dit heeft al tot een ‘asperge-platform’ in Noord-Limburg geleid, waar ‘nieuwe werklozen’ worden gekoppeld aan aspergetelers. Met dergelijke initiatieven, die vraag en aanbod in een snel veranderende arbeidsmarkt bij elkaar brengen, snijdt het mes aan twee kanten.
  • Herschikking mondiale waardeketens: speel in op veranderende (ruimtelijke) marktbehoeften
    De crisis laat de keerzijde zien van ‘Just in time (JIT) management’, waarbij voorraden bewust klein worden gehouden. Mogelijk ontstaat er op termijn behoefte aan grotere voorraden en vraag naar slimme opslag. Ook kan voor sommige producten de vraag naar ‘productie dichterbij huis’ toenemen (bv. medische apparatuur en hulpmiddelen). Reshoring biedt kansen voor de moderne maakindustrie, maar leidt ook naar een vraag naar ruimte en personeel. Uiteindelijk zullen de effecten per sector verschillen en pas op termijn duidelijk worden. Voor de lokale overheid is het zaak de markt goed te volgen, in contact met marktpartijen te blijven, en nieuwe (ruimtelijke) behoeften tijdig te signaleren en te faciliteren.
  • Inspelen op ruimtelijk-economische gevolgen en veranderende marktvraag

    Binnensteden
    De niet-dagelijkse detailhandel, de horeca en cultuurfuncties lijden flink onder de huidige situatie. Vooral in binnensteden waar de retail al onder druk stond kan dit leiden tot leegstand en verloedering. Aan gemeenten de taak de situatie nauwlettend te volgen en te investeren (in ruimtelijke kwaliteit, oplossingen voor leegstand, samenwerking, etc.) waar nodig.Bedrijventerreinen
    Het is waarschijnlijk dat de uitgifte van bedrijventerreinen als gevolg van de crisis tijdelijk stokt. Gemeenten met grondposities moeten hier financieel rekening mee houden en soms zal het nodig zijn om de ontwikkeling van nieuwe terreinen te faseren. Ook de kwalitatieve vraag kan verschuiven; zo kunnen reshoring en warehousing leiden tot meer vraag naar industriële productiemilieus.

    Kantoren
    Op dit moment hebben vooral co-workingspaces het zwaar, maar als de crisis langer aanhoudt kan ook de vraag in de rest van de kantorenmarkt afnemen. Ook is niet ondenkbaar dat werken en vergaderen op afstand met de coronacrisis als katalysator een extra vlucht neemt. Kortom: het is zaak de vastgoedmarkt nauwlettend te volgen en passende maatregelen te nemen (bv. herprofilering, faseren, oplossingen voor leegstand).

    Bereikbaarheidsinvesteringen
    De contactmaatregelen leiden nu tot een zeer forse afname van verkeersstromen, maar ook langetermijneffecten zijn niet uit te sluiten. Een langdurige recessie zal het goederen- en personenvervoer drukken, evenals mogelijke blijvende gevolgen van ‘anders werken’ (meer online, op afstand). Ook gezien de forse extra overheidsuitgaven en afnemende publieke investeringsruimte kan het verstandig zijn om infrastructurele investeringen te heroverwegen of te faseren.
  • Belang innovatiebeleid en begeleiding naar regionale, nationale en Europese innovatiegelden
    De verwachting is dat veel MKB’ers en grootbedrijven de R&D-budgetten de komende periode zullen aanwenden voor de dagelijkse operatie. Dit kan de productiviteitsgroei remmen. Bovendien worden innovatieve start- en scale-ups mogelijk onevenredig hard geraakt door de crisis; deze vaak jonge bedrijven zijn over het algemeen relatief kwetsbaar. Ook zijn ze vaak non-bancair gefinancierd en komen daarom niet in aanraking voor de steunmaatregelen van het Rijk . Kortom: mogelijk heeft de coronacrisis impact op het innovatieve vermogen van bestaande én nieuwe bedrijven. Dit maakt inzet op regionale innovatiebevordering én begeleiding van bedrijven naar publieke innovatiemiddelen des te relevanter.
  • Verduurzamingsopgave niet vergeten
    De uitbraak van het coronavirus vormt een acute bedreiging voor de volksgezondheid, de samenleving en de economie, maar dit geldt op termijn evenzeer voor de gevolgen van klimaatverandering. Hoewel de berichten over de positieve ecologische gevolgen van de contactmaatregelen wereldwijd ons dagelijks bereiken, kan de corona-uitbraak ook een keerzijde hebben. Zo bestaat het risico dat veel bedrijven (en overheden) als gevolg van de afgenomen investeringsruimte voorgenomen duurzaamheidsinvesteringen uitstellen. In een volgend artikel gaan we verder in op de kansen en risico’s van de corona-uitbraak op de verduurzaming van de economie.
  • Monitoring en wendbaar beleid
    Tot slot is het in deze tijden van groot belang dat overheden zich wendbaar tonen op economisch vlak en de economische gevolgen van de crisis goed blijven monitoren en hierop inspelen.

Meer informatie?

Bureau BUITEN werkt door het hele land aan economisch beleidsadvies op alle schaalniveaus. Wij gaan graag met u in gesprek over wat de crisis voor uw gemeente of regio betekent en hoe u hierop beleidsmatig kunt inspelen. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Maarten Kruger, e-mailadres maarten.kruger@bureaubuiten.nl, telefoonnummer 06-44771645.

Neem contact op

  • Dit veld is bedoeld voor validatiedoeleinden en moet niet worden gewijzigd.

Bureau BUITEN
Wittevrouwensingel 100
3514 AM Utrecht, Utrecht