Investeren in groen en water zorgt voor een gezond leefklimaat in de provincie Utrecht

De komende 30 jaar blijft het inwoneraantal van de provincie Utrecht groeien. Er zijn nu ruim 1,3 miljoen inwoners en volgens de prognose van het Planbureau voor de Leefomgeving en het CBS zal dit aantal stijgen tot bijna 1,5 miljoen in 2050. Om ervoor te zorgen dat de toekomstige provincie minstens net zo aantrekkelijk en gezond blijft als nu, is er nieuw, landschappelijk groen, natuur, water en recreatieruimte nodig.

De provincie Utrecht is aantrekkelijk om in te wonen, werken en recreëren. Naast ruimte voor wonen, werken en bereikbaarheid is het van belang dat er geïnvesteerd wordt in natuur, biodiversiteit, water en recreatie. Met het project “Groen Groeit Mee” willen de Utrechtse gemeenten, provincie en waterschappen de opgaven, zowel ruimtelijk als financieel,  helder in beeld brengen. Hiermee kunnen deze opgaven beter gepositioneerd worden in het gesprek over de verstedelijkingsstrategie. Bureau BUITEN heeft de opgaven in kaart gebracht en een financiële vertaling van de opgaven in investerings- en beheerkosten gemaakt.

Gezonde leefomgeving

Groen en water zijn een essentieel onderdeel van een omgeving waar we gezond kunnen wonen. In de coronatijd werd het extra duidelijk hoe belangrijk het is om vanuit huis een rondje door de natuur te wandelen of te fietsen langs de weilanden en akkers. Ook om klimaatverandering op te vangen en biodiversiteitsverlies tegen te gaan, zijn groen, water en natuur een belangrijke ‘must have’ bij stedelijke ontwikkeling. Echter bij het plannen van voldoende woningen en werkruimte, is de groenblauwe opgave nog vaak ongrijpbaar.

Groen Groeit Mee: versnellingsprogramma om rood en groen in balans te brengen

Om hier verandering in te brengen startte de Provincie Utrecht, samen met de waterschappen en gemeenten, het versnellingsprogramma Groen Groeit Mee. Doel van het programma is het in balans brengen van rode (bebouwing) en groenblauwe ontwikkeling. Het programma Groen Groeit Mee zorgt voor een stevige positionering van groen. De eerste stap hierin was het in beeld brengen van de opgaven. Wij zijn daarom aan de slag gegaan met de inventarisatie en analyse van deze opgaven. Dit project bestond uit drie delen:

• Ophalen van de opgaven (in hectares) op het gebied van toegankelijk groen, duurzame landbouw, veerkrachtige natuur, beleefbaar landschap en zichtbaar water, in de provincie Utrecht tot 2040.
• Het creëren van een overzicht van opgaven voor de drie regio’s (U10, Regio Amersfoort en Foodvalley) en voor de provincie als geheel.
• Een financiële vertaling van de opgaven in investerings- en beheerkosten.

Groen Groeit Mee zorgt ervoor dat bij ruimtelijke plannen en gebiedsontwikkelingen, de groenontwikkeling evenredig en volwaardig wordt meegenomen.

Groene ruimte voor een sterke en gezonde regio

De provincie, waterschappen en gemeenten werken in al meer dan vijftig groene programma’s met elkaar aan cultureel erfgoed, landschaps-, natuur-, water- en recreatieopgaven. Vanuit deze plannen zijn wij gestart met het op kaart zetten van de opgaven, aangevuld met expertise van experts en stakeholders uit de provincie. Door de opgaven op een GIS-kaart te plaatsen, konden ze worden gekwantificeerd. Klik hier voor de online webkaart.

De optelsom van alle opgaven binnen de provincie komt uit op circa 10.000 hectare voor natuur, landschap, water en recreatie en recreatief medegebruik. Daarnaast is er een opgave van ongeveer 4.000 hectare voor levendige boerensloten. Een groot deel van deze opgaven moet een plek krijgen in slimme functiecombinaties, zoals waterberging gecombineerd met natuur, en recreatie gecombineerd met landbouw. Hierdoor biedt Groen Groeit Mee kansen voor bijvoorbeeld klimaatadaptatie, bossen en landbouw.

Het merendeel van de plannen voor groen bestaat uit ‘zachte plannen’, dit zijn ambities waarvoor de financiering nog niet rond is en waarvoor in ruimtelijk oogpunt nog niets is vastgelegd. De analyse van de ‘hardheid’ van de plannen geeft aan dat de planvorming op het gebied van groen en water achterloopt op die van de rode stedelijke ontwikkeling. Het advies aan de Groen groeit mee partners is dan ook om meer  ‘groenblauwe plannen’ vast te leggen, ook als er nog geen of slechts gedeeltelijke financiering is.

Blauwgroene investeringen

De totale investering die nodig is voor de groenblauwe opgave, bedraagt circa €1,2 miljard euro. Dit klinkt wellicht als een groot bedrag, maar is relatief weinig als we het vergelijken met de investeringen die gepland zijn voor bijvoorbeeld infrastructuur.  Deze investering van €1,2 miljard voor alle groenblauwe opgaven in de gehele provincie tot 2040 is bijvoorbeeld lager dan de geraamde kosten van de verbreding van de A27 bij Amelisweerd, waar 1,49 miljard voor geraamd is.

De baten van de ‘blauwgroene’ investeringen in termen van gezondheid, leefkwaliteit, vestigingsklimaat, biodiversiteit en klimaatbestendigheid zijn een veelvoud van de investeringskosten.

Wij brachten ook de toekomstige beheerkosten in beeld. Deze kosten komen uit op circa €22 miljoen per jaar. Een belangrijk aandeel hierin hebben de groenblauwe dooradering van het landbouwgebied en levendige boerensloten. Dit zijn typen groen waar relatief lage investeringskosten mee gemoeid zijn, maar in het beheer wel sterk naar voren komen.

Financieringsstrategie: combinatie van financieringsoplossingen nodig

Parallel aan dit onderzoek werden ook de bouwstenen voor de financieringsstrategie gemaakt door onze adviseurs: hoe financier je de geraamde 1,2 miljard euro? Een beperkt deel van de benodigde kosten kan met bestaande instrumenten gefinancierd worden. Voor het andere deel moet ingezet worden op verschillende bestaande en nieuwe financieringsopties. Denk aan koppeling aan andere ruimtelijke opgaven en rijksbeleid, zodat de lobby richting het Rijk versterkt kan worden en gebruiken van (EU)subsidies. Andere denklijnen zijn: benutten van de toenemende betrokkenheid van burgers en bedrijven, lokale CO2 compensatie, verevening uit woningbouw en verevening uit productie van duurzame energie.

Groen Groeit Mee

De resultaten uit analyse van de groenblauwe opgaven in de Provincie Utrecht tot 2040 en de financieringsbouwstenen vormen een goede basis voor het Groen Groeit Mee programma. Duidelijke cijfers (hectares en euro’s) helpen om de opgave goed voor het voetlicht te brengen en in te brengen in gebiedsontwikkelingen zoals U Ned. Ook in de regionale gebiedsvisies, zoals het Ontwikkelbeeld Amersfoort is Groen Groeit Mee nu opgenomen.

Meer weten?

Wilt u meer weten over Groen Groeit Mee? Of wilt u weten wat wij voor uw gemeente, provincie of regio kunnen betekenen op het gebied van (groene) gebiedsontwikkeling, verstedelijking en recreatie en financiering? Neem dan contact op met Anneke van Mispelaar via anneke.vanmispelaar@bureaubuiten.nl.

Bron foto: Provincie Utrecht